Het GPU tekort van 2021: Wanneer krijg ik mijn RTX 3080?

Het is een mooie nazomerse dag op 17 september 2020, wanneer de revolutionaire RTX 3080 officieel wordt uitgebracht. In luttele seconden raken de kaarten overal uitverkocht en blijft een overgroot aandeel van opgehypet publiek met hun geld en teleurstelling zitten. 24 weken na dato zijn de nieuwe series grafische kaarten onverkrijgbaar voor een “acceptabele” prijs en zijn zelfs de voorraden budgetkaarten erdoorheen.

De tekorten zijn niet beperkt tot de PC-markt, maar strekken zich over de gehele breedte van de chipindustrie. Vrijwel ieder product waar een halfgeleider (chip) voor nodig is heeft te maken met een slechte aanvoer, waardoor ook consoles zoals de Playstation 5 slecht leverbaar zijn en zelfs de auto industrie met moeite aan de slimme siliconen vierkantjes kan komen.

Hieronder ga ik je uitleggen wat er allemaal speelt in de markt, wat de vooruitzichten zijn qua prijzen/levertijden van de AMD Ryzen 5000 en Nvidia Geforce RTX 3000 series en waarom je helaas nog even moet wachten op jouw felbegeerde GamePC.

Kun je niet meer wachten met gamen? Bestel dan een GamePC van Computer-Bestel. Met onze jarenlange ervaring, standaard 4 jaar garantie en enkel de beste onderdelen, weet je dat je bij ons aan het juiste adres bent. Klik op de knop om te beginnen met het samenstellen van jouw ideale GamePC.

Samenstellingen bekijken

De oorsprong van de productietekorten

China, ‘s werelds grootste exportland van computeronderdelen, is al jaren in een handelsoorlog met de Verenigde Staten. De Trump administratie heeft de wereldeconomie met zijn ‘Amerika First’ beleid behoorlijk op spanning gezet. Alhoewel de gevolgen van dergelijke strubbelingen vaak niet onmiddellijk zichtbaar zijn, zien we inmiddels de resultaten van deze strijd der grootmachten.

De doorgevoerde importheffingen van Amerika zorgen voor het eerst sinds de economische crisis van 2009 weer voor een daling in de import vanuit China. Aangezien China in zijn geheel minder importeert dan exporteert zorgt dit voor een onbalans in de logistieke sector.

Goederen uit China worden grotendeels vervoerd met zeecontainers. Iedere dag vertrekken er vrachtschepen vol met goederen uit havens zoals Shanghai & Shenzhen. Normaliter, als de import en export gelijk zijn, zullen de zeecontainers op de heenweg net zo vaak (bij)gevuld zijn als op de terugweg. Doordat de balans op dit moment zoek is zijn de zeecontainers tijdens de vaart dus vaker leeg of liggen ze langer stil terwijl ze wachten op goederen voor transport.

Deze schakel in de keten zorgt ervoor dat de goederen duurder in de schappen liggen en het relatief lang duurt voordat nieuw-uitgebrachte goederen en herbevoorradingen op wereldschaal beschikbaar zijn.

Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden, maar óók China heeft in een lockdown van claustrofobische proporties gezeten. Van eind januari t/m eind maart 2020 was het vrijwel onmogelijk om (niet-essentiële) goederen in en uit het land te krijgen en heeft China hierdoor twee maanden lang vrijwel niks kunnen produceren.

In deze periode zijn de lokale voorraden van detail- en groothandel die normaliter de inkooppieken opvangen geslonken tot een minimum. Dit zagen we afgelopen jaar dan ook met bijvoorbeeld de Nintendo Switch. De vraag was hoger dan de productie aan kon en daardoor was er vrijwel direct een tekort. In de opvolgende maanden t/m juni was de Nintendo Switch bij geen enkele grote winkelketen of webshop verkrijgbaar.

Tot op de dag van vandaag zijn deze tekorten ook in de chipindustrie merkbaar. Omdat de productie twee maanden achter de feiten aan loopt, zijn er veel minder grafische kaarten van de nieuwe generatie van Nvidia geproduceerd, waardoor deze niet voldoende beschikbaar waren bij de lancering.

Men greep vervolgens naar de oude generatie videokaarten, om toch maar een Gamepc tijdens de lockdown te hebben. Hierdoor raakte de voorraad hiervan ook in razend tempo op met alle gevolgen van dien, hierover later meer. Kortom: de wereld voorraden zijn in deze 2 maanden van Chinese Lockdown enorm geslonken waardoor pieken in extreme vraag niet meer op te vangen zijn.

Incorrecte prognoses

Aan de start van de coronacrisis waren veel handelaren onzeker over de toekomst, waardoor er minder (voor)besteld werd. Als reactie hierop werden de verwachtingen van chipafname door producenten zoals AMD en Nvidia naar beneden bijgesteld en werd er minder productietijd ingekocht bij de grote halfgeleider gieterijen (TSMC en Samsung), die de fabricatie van de computerchips verzorgen. Hierdoor zijn er minder voorraden aangelegd en zijn de processen aldaar ook aangepast om de productie te voorzien voor andere afnemers.

Toen exact het tegenovergestelde van de prognoses plaatsvond door een toename van vrije tijd en het verplichte thuiswerken, was het al te laat. De vraag naar entertainment elektronica zoals webcams, computeronderdelen, televisies en smartphones nam exponentieel toe en plotseling was een markt die qua productie capaciteit al aan het plafond zat, volledig over z’n productiecapaciteit heen.

Het goede nieuws: De industrie is hard aan het investeren om de productieproblemen op te lossen en de productiecapaciteit uit te breiden, met op de lange termijn mogelijk lagere prijzen door overcapaciteit.

Het slechte nieuws: Volgens officiële persberichten kan het nog wel 6 tot 8 maanden duren voordat de productietekorten zijn aangevuld en we dus weer op het aanbod en prijs niveau zitten als vóór de tekorten.

Productie tekorten per Chip uitgelegd - (AMD 5000 processors, NVIDIA 3000 RTX)

Om een videokaart te maken zijn verschillende onderdelen nodig en veruit het belangrijkste onderdeel hiervan is de Graphics Processing Unit, oftewel de GPU. De GPU is de chip die de daadwerkelijke berekeningen maakt om games op je beeldscherm te toveren en is hiermee als het ware de hersenen van jouw videokaart. Hoewel je videokaart wel enkele tientallen centimeters lang kan zijn is de GPU zelf tegenwoordig niet groter dan 4 bij 4 centimeter.

Verschillende classes qua grafische kaart bevatten ook hun eigen klasse GPU, voor de huidige generatie Geforce van Nvidia is dat als volgt:

·         RTX 3090, RTX 3080 - GA102

·         RTX 3070, RTX 3060 Ti - GA104

·         RTX 3060 - GA106

Zoals je ziet werken sommige videokaarten dus met dezelfde GPU, maar hoe kan dat dan zul je je wellicht afvragen. Een RTX 3090 is toch immers een stuk sneller dan een RTX 3080?

De reden hiervoor komt voort uit de manier waarop een computerchip (in dit geval een GPU) wordt geproduceerd. De werkzame gedeeltes (nodes) worden namelijk door UV-licht in siliconen wafers van 12-inch “gebakken” op de microscopische afmeting van 7 nanometer (0,000007 mm). Je kan je vast wel voorstellen dat er ook wel eens iets mis gaat op deze schaal en daarom wordt er in de industrie rekening gehouden met een percentage productiefouten en imperfecties, genaamd Yield.

Deze imperfecties in het productieproces kunnen naderhand helaas niet meer hersteld worden, vanwege de minuscule schaal. Sommige van deze imperfecties zorgen ervoor dat de chip defect is waardoor deze helaas in de recyclebak verdwijnt. Andere, minder kritieke imperfecties, kunnen er toe leiden dat de chip nog prima functioneert, echter niet meer op de gewenste, maximale prestatie. Dat is waar de RTX 3080 om de hoek komt kijken bij de GA102 chip. Door een “nieuw” product aan te maken met bijgestelde prestaties, hoeft de chip niet weggegooid te worden en kan deze goedkoper aan het publiek worden aangeboden.

Ook wordt iedere GPU vanuit de fabriek ingeregeld met een firmware, welke voor de aansturing zorgt van de chip. In dit besturingssysteem staat o.a. opgeslagen welke onderdelen (bijv. Cuda Cores) ingeschakeld zijn op de GPU en op wat voor clocksnelheid de GPU draait. Zo voorkomen ze dat een chip die vanwege fouten bedoelt is om afgezet te worden als een RTX 3080 niet gebruik maakt van de kapotte gedeeltes van de chip.

Een andere bijkomende functie is dat producenten op deze manier ook softwarematig chips kunnen handicappen. Wanneer de Yields erg hoog zijn geworden door de volwassenheid van het platform of wanneer er weinig vraag is naar het duurste product, kunnen ze zo toch nog lagere chips leveren. We hebben dit onlangs gezien bij de SUPER series, waar de 2070 Super dezelfde chip als de 2080 bevatte. Dit is belangrijk om te weten, omdat dit immers voor een deel verklaart waarom de RTX 3090 en de RTX 3070 beter leverbaar zijn dan de RTX 3080 en de RTX 3060 Ti. Nvidia zal namelijk altijd liever de duurdere variant willen slijten, omdat de kosten voor hen verder hetzelfde blijven.

De RTX 3080 en de RTX 3060 Ti worden dus voornamelijk, en zeker in een vroeg stadium van het nieuwe platform, geleverd met GPU’s die bij wijze van spreken “afval” producten zijn. De beter presterende GPU’s worden pas toegekend aan deze reeks videokaarten als de vraag naar de RTX 3090 en RTX 3070 sterk genoeg gedaald.

Wil je nou meer weten over het productieproces van chips, check dan het tweakers-artikel: Hoe worden chips gemaakt? of het (beknopte) filmpje van Intel hieronder.

Bij de nieuwe AMD Ryzen 5000 processors zien we dat er eenzelfde productieprobleem optreedt.

Omdat er meer vraag is naar processoren dan er op dit moment geproduceerd kan worden, wordt er door de fabrikant kritisch gekeken welke druk hen het meest oplevert. Want vergis je niet, uiteindelijk draait een bedrijf vooral op het tevreden houden van de aandeelhouders.

Bij de productielijn van AMD loopt het productieproces iets anders dan hun grafische kaart concurrent Nvidia. De gehele line-up van AMD Ryzen wordt namelijk gefabriceerd met hetzelfde productieproces en dezelfde chip. De AMD Ryzen 5 5600X & AMD 5800X functioneren beide op één “Core Computer Die” (CCD-Chip) en de AMD 5900X & AMD 5950X hebben twee CCD’s per processor nodig.

Het verschil tussen de lagere producten en de hogere productcategorieën wordt hier gecreëerd door minder goed gelukte chips te gebruiken of ze softwarematig te downgraden én de hoeveelheid chips. Ruwweg betekent dit dus dat voor elke AMD 5900X of AMD 5950X processor er twee AMD 5600X of AMD 5800X processoren gemaakt had kunnen worden.

Omdat de adviesprijs van twee 5800X bij elkaar (twee keer € 469,-) meer oplevert dan één 5900X (€ 569,-) of zelfs één 5950X (€ 829,-), valt gemakkelijk de conclusie te trekken waarom de 5600X & 5800X inmiddels goed leverbaar zijn en de 5900X & 5950X nauwelijks verkrijgbaar zijn.

Ook liggen de Yield foutmarges van een 5800X of 5600X een stuk lager dan bij een 5900X of 5950X. Dit betekent dat, zeker in het begin van het productieproces, er meer CCD’s geproduceerd zullen worden die binnen de acceptabelere foutmarge liggen van de lagere productcategorieën.

Wanneer de tekorten van de lagere modellen aangevuld worden en de vraag hiernaar daalt (zoals we op dit moment merken), zullen we op (korte) termijn ook weer meer voorraad gaan zien van de krachtigere modellen.

Waarom zijn grafische kaarten zo duur? (2021)

De prijzen van computeronderdelen en vooral van Grafische kaarten is enorm gestegen het afgelopen half jaar. Om te begrijpen waarom productprijzen hoger liggen dan je normaal gesproken mag verwachten is het belangrijk om te begrijpen hoe de prijs van een product tot stand komt.

Een prijs wordt vanuit de fabrikant bij de release gestuurd door het uitgeven van een adviesprijs. Deze prijs staat niet vast (want prijsafspraken zijn illegaal), maar is een prijs die als realistische prijs gezien moet worden voor de consument, waarbij er al rekening gehouden is met gezonde marges voor de fabriek en de verkopende partij(en). Daarnaast wordt bij de adviesprijs ook rekening gehouden met de koper, waarbij getracht wordt de prijs zo dicht mogelijk bij een waarde te zetten waar jij als consument niet het gevoel hebt dat je teveel betaalt.

Normaliter komt deze prijs ook overeen met de marktwaarde van het product en zien we veelal juist lagere prijzen doordat bedrijven met elkaar concurreren. Er zijn op dit moment echter drie factoren die de prijs van het product beïnvloeden in een negatieve zin:

Prijs van productie

De twee fabrikanten die in staat zijn om halfgeleiders (Semi Conductors) te maken voor de nieuwste generatie videokaarten en processors (TSMC en Samsung) worden op dit moment overspoelt met aanvragen vanuit alle sectoren die halfgeleiders in hun producten gebruiken. Het proces van opschalen, passend bij deze stijging in vraag naar productiecapaciteit, neemt enorm veel tijd in beslag. Dit komt mede omdat het produceren van een halfgeleider tot wel 15 weken in beslag neemt. Voordat er een geheel nieuwe productielijn neergezet kan worden, zijn er dus alweer maanden verstreken. Om te voldoen aan de plotselinge verschuiving in productiecapaciteit, zullen er andere processen stil gelegd en uitgesteld moeten worden. De kosten die hiermee gemoeid gaan worden uiteraard in rekening gebracht bij Nvidia en AMD, welke deze prijs weer doorrekenen in de prijs van de videokaart/processor.

Prijs van vervoer

Zoals eerder als is uitgelegd, zit de logistieke sector in een vervelende situatie. De problemen in de logistieke sector zorgen niet alleen voor uitstel in de levering van producten, maar het drijft ook de prijs van transport & logistiek op. Deze extra kosten zorgen voor een hogere prijs per vervoerd product en deze worden uiteindelijk ook doorberekend in de consumentenprijs.

Prijs op basis van vraag en aanbod

De komst van Corona heeft ervoor gezorgd dat een groot deel van werkend Nederland (verplicht) thuis moet werken. Doordat men niet op vakantie kan of een weekendje weg gaat, blijft er geld over in het “leuke dingen” budget. Vervolgens wordt er een gloednieuwe grafische kaart gelanceerd welke buitengewoon meer waarde voor het geld levert ten opzichte van andere generaties en de gedachte is compleet: “Ik wil een nieuwe computer (upgrade)!”. Dit idee begint te rollen en ook gamers die de vorige (GTX 900) generatie hebben overgeslagen haken aan en je hebt de perfect storm qua productvraag.

Wanneer er voldoende aanbod qua producten is, wordt er in de vrije markt geconcurreerd op prijzen en service. Hierdoor zijn er aanbiedingen, bundeldeals en dergelijke om jou als klant over te halen bij de ene of andere partij te kopen. Als dit aanbod minder wordt en de vraag gelijk blijft of in dit geval zelfs stijgt, dan wordt de concurrerende factor het product zelf. Zolang het product afgenomen wordt, zullen verkopende partijen de prijs blijven verhogen, omdat er geen reden voor hen is om het niet te doen. Sterker nog, zij worden gemotiveerd om dit te doen, aangezien er minder omzet gedraaid wordt, maar de vaste lasten hetzelfde blijven. Om geen verlies te draaien (in de specifieke productcategorie) is dit voor vele winkels dus een noodzakelijk compromis die ze moeten sluiten.

Wat kunnen we verwachten de aankomende tijd?

Nu zijn we aangekomen bij de vraag waar jij eigenlijk antwoord op zoekt, namelijk:

Wanneer is de RTX 3080 weer verkrijgbaar voor een normale prijs?

Zoals je wel kan begrijpen is deze vraag naar levertijden van moeilijk beschikbare producten net zo lastig als het daadwerkelijke, genuanceerde antwoord, namelijk: ergens tussen nu en 2023.

De industrie geeft zelf aan maximaal 8 maanden nog nodig te hebben om de productietekorten weer aan te vullen naar een acceptabel niveau. Ook komen dezelfde berichten vanuit Sony (Playstation 5) en NVIDIA naar buiten. Toch is de kans groot dat je lang niet zo lang op jouw videokaart/processor hoeft te wachten.

We zien nu al een toename aan beschikbaarheid van de gewenste modellen. Ook voor de Playstation 5 krijgen we voor onze andere webshop mondjesmaat partijen binnen (al zijn het kleine leveringen). Alhoewel de prijs nu exorbitant hoog is en naar alle waarschijnlijk ook nog zal stijgen, zal deze snel afzakken wanneer het aanbod weer nivelleert met de vraag.

Sommige processoren (5600X & 5800X) en videokaarten (RTX 3060 Ti, RTX 3070 en RTX 3090) zijn alweer leverbaar en zullen in de aankomende maanden zakken in prijs naarmate de voorraden weer worden aangevuld. Daarna zullen de andere processors (5900X en 5950X) en videokaarten (RTX 3060 Ti en RTX 3080) volgen, waardoor langzaam alles weer beschikbaar wordt voor een normale prijs. Voordat we terug zijn naar daadwerkelijke adviesprijzen (indien dat ooit gebeurt), moet je nog wel even geduld hebben is de verwachting. Rond de kerstdagen van 2021 zullen er naar verwachting wel weer “deals” zijn waar je bijv. de RTX 3080 voor onder de € 1.000,- kunt krijgen.

Ben je na al deze blog helemaal gedemotiveerd? Dat is niet nodig! Wanneer je een GamePC bij ons besteld, leveren wij deze doorgaans (ja, ook nu) binnen 3-4 werkdagen. Met onze jarenlange ervaring, standaard 4 jaar garantie en enkel de beste onderdelen, weet je dat je bij ons aan het juiste adres bent. Klik op de knop om te beginnen met het samenstellen van jouw ideale GamePC.

Samenstellingen bekijken